दुःखद घटना घटेपछि

यस दुःखद एवं संकटको घडिमा अस्ट्रेलियन रेडक्रस हरेक समुदायसँग सँगै उभिएको छ । हामिले संकटमा परेका समुदायलाइ संकट सामना गर्न र पुनःस्थापित हुन सहयोग गर्दै आएको धेरै दशक भएकोले, दुर्घटनाले कसरी साथिभाइ, परिवार र समुदायलाइ असर गर्दछ भनेर बुझेका छौं । यस्तो अवस्थामा मनिसहरु त्यसमा पनि बालबालिकाहरु कमजोर, चिन्तित वा डराएका हुन्छन् । यो जानकारीले सहयोग गर्न सक्दछ ।

के यो सामान्य प्रतिक्रिया हो?

यस्तो अवस्थामा निराश महसुस हुनु सामान्य हो । तर तपाँइलाइ कस्तो महसुस भइरहेको छ भनेर आँफुले बिस्वास गर्ने व्यक्तिसँग कुराकानि गर्नु र आँफ्नो हेरचाह गर्नु महत्वपूर्ण हुन्छ । म निकै तनावपूर्ण अवस्थाबाट गुज्रिए भनेर मनन गर्नुहोस् र अहिले आँफुलाइ कस्तो महसुस भइरहेको छ भनेर ध्यान दिनुहोस् । सकेसम्म आरामा गर्न अनि निदाउन कोसिस गर्नुहोस्, स्वस्थ्य खाना खानुहोस् र आँफुलाइ सुरक्षित महसुस गराउने कृयाकलापको लागि समय दिनुहोस् । संकटपूर्ण घटनाले हाम्रो शरिर, हाम्रो दिमाग र हाम्रो सम्वन्धहरुमा पनि असर गर्दछ । केहि मानिसहरुले यस्तो घटना पछि बिविध किसिमका प्रतिकृयाहरु देखाउन सक्दछन् तर धेरै मानिसहरु परिवार, साथिभाइ एवं समुदायको सहयोग पाएमा समय सँगै राम्रोसँग पुनःस्थापित हुन सक्दछन् भन्ने कुरा बझ्न जरुरि छ ।

तनावपूर्ण घटनापछि तपाँइलाइ यस्ता शारिरिक असरहरु देखा पर्न सक्दछन्:

• निदाउन गाह्रो हुने 
• माँसपेसीहरु दुख्ने 
• पहिलेदेखि रहेका बिमारिहरु झन् खराब हुने (जस्तै बाथ वा दम)
• टाउको दुख्ने र बान्ता होला जस्तो हुने 
• छटपटी हुने 
• कुनै कुरामा ध्यान दिन वा समस्या समाधान गर्न गाह्रो हुने 
• धेरै किसिमका भावनाहरु आउने जस्तै रिस, चिन्ता, डर, असहायपन, आत्मग्लानि

दुर्घटनाले निम्त्याएको तनाबका यि सामान्य प्रतिकृया हुन् । धेरै जस्तो व्यक्तिहरुमा यस्ता प्रतिकृयाहरु बिस्तारै हराँउदै जान्छन्, तर यस्तो अवस्था ४-६ हप्तापछि पनि रहिरह्रो भने सहयोग माग्नु जरुरि हुन्छ । 

के म समाचार हेरौं?  

दुखद घटनाहुँदा वा त्यसपछि घटनाको बारेमा जति सक्दो जानकारि लिन मन लाग्नु सामान्य हो । 

यदृपि तपाँइले आँफुलाइ चाहिएको जानकारी लिने र लगातार तनावपूर्ण जानकारी हेरेर वा सुनेर आँफुलाइ पर्नसक्ने नकारात्मक असरबाट आँफुलाइ बचाउने बिचमा सन्तुलन कायम राख्नु पर्दछ । धेरैजसोलाइ अत्याधिक रुपमा संचारमा समय व्यतित गरेमा तनाव झन् बढेर जान्छ ।  

बालबालिकालाइ तनावपूर्ण तस्विर र ध्वनिबाट पर्नसक्ने असर कम गर्न जरुरी हुन्छ ।  

• निम्न उपायहरुले बालबालिकामा तनावपूर्ण संचारको असर कम गर्न सक्दन्:
• मुख्यतः भिडियो वा तस्विरहरु तनावपूर्ण हुन सक्दछन् 
• एउटै तनावपूर्ण भिडियो लगातार नहेर्नुहोस् 
• यस्ता समाचार स्रोत प्रयोग गर्नुहोस् जसले तपाँइलाइ चाहिएको जानकारि दिन सक्दछन्, नकि यस्ता स्रोत जसले एउटै दुखद घटना वा भिडियो बारम्बार दोहोर्याइरहन्छन् 
• बालबालिकाले संचारमा आएको जानकारीलाइ भिन्न तरिकाले बुझ्न सक्दछन् । उनिहरुलाइ संचारमा कस्तो जानकारि देखे भनेर सोध्नुहोस् र उनिहरुको उमेर सुहाँउदो हिसाबले ति कुराहरु बुझाउनुहोस् । 

मैले कसरी मेरा साथिभाइ र परिवारलाइ सहयोग गर्न सक्दछु?

संकटकारी घटनाले भावनात्मक रुपमा भारी महसुस गराउन सक्दछ । ति प्रभावहरूको गम्भीरताका बावजुद पनि धेरै व्यक्तिहरु साथिभाइ, परिवार तथा छिमेकीहरुको साथ पाएर ति प्रभावहरुबाट पुनःस्थापित हुन सक्दछन् । 
आफन्तहरुलाइ सहयोग गर्ने मनसाय भएपनि केहि व्यक्तिहरुलाइ कसरि प्रभावकारि सहयोग दिने भन्ने बारेमा दुविधा हुन्छ र आँफुले सहयोगका नाममा केहि नराम्रो गर्छु कि भनेर चिन्ता हुन्छ । तपाँइले आफन्तहरुलाइ सहयोग गर्न निम्न कुरा गर्न सक्नुहुन्छ ।  

• आफ्नो परिवार र साथिभाइसँग समय बिताउनु होस् ।
• सहयोगको प्रस्ताव राख्नुहोस् र उनिहरुको कुरा सुन्नुहोस् । 
• प्रभावित भएका व्यक्तिहरु प्रति धैर्रय राख्नुहोस् । 
• व्यक्तिहरुलाइ चाहिए जति समय, ठाउँ र धैर्यता दिनुहोस् । 
• आँफुले कसरि सहयोग गर्न सक्छु भनेर सोध्न नहिच्किचाउनुहोस् । 

मैले आफ्नो हेरचाह कसरि गर्न सक्दछु? 

संकटकारी घटना पछि अरुलाइ सहयोग र समर्थन गर्नु आँफैमा तनाबपूर्ण हुन सक्दछ । समुदायहरु, स्वयंसेवकहरु, साथिभाइ र पारिवारिक सदस्यहरु जसले अरुलाइ सहयोग गर्दैछन्, उनिहरुले आँफ्नो पनि हेरचाह गर्नुपर्दछ । 

केहि सुझाबहरु:  

• राम्ररी आराम गर्नुहोस् । 
• आँफ्नो खाना र शारिरिक स्वास्थ्यको हेरबिचार गर्नुहोस् । 
• आँफ्ना सम्वन्धहरुको हेरबिचार गर्रनुहोस् । आँफ्नो नजिकका व्यक्तिहरुसँग कुराकानी गर्नुहोस् र तपाँइ वा तपाँइको छोराछोरीलाइ केहि सहयोगको खाँचो छ भने सहयोग माग्नुहोस् ।  
• आँफुलाइ खुसी दिने कुराहरु गर्नुहोस् । सकेसम्म आँफुलाइ रमाइलो हुने कृयाकलापमा सहभागि हुनुहोस् । 
• आँफ्नो समुदाय, छिमेकि तथा अन्य समुहहरुसँग सम्वन्धमा रहनुहोस् । व्यक्तिगत वा पारिवारिक हिसावमा एक्लो नरहनुहोस् ।

मैले केटाकेटिहरुलाइ के भन्ने?   

तनावपूर्ण घटना पछि अभिभावकहरुलाइ आँफ्ना छोराछोरीहरुको चिन्ता लाग्नु सामान्य हो । धेरै अभिभावकहरुले आँफ्ना बालबालिकाले देखाएको व्यबहार सामान्य हो कि होइन भनेर वा आँफ्ना बालबालिका लाइ कसरि सहयोग गर्ने भनेर चिन्ता लाग्दछ । 

केटाकेटिले देखाउने धेरै जस्तो प्रतिकृया सामन्य हुन्छन्, तैपनि बालबालिकाहरु कसरि तनावपूर्ण घटना पछि पुनःस्थापित हुन्छन् भन्ने कुरा उनिहरुको जिवनका अभिन्न बयस्कहरु कसरि आँफु पुनःस्थापित हुन्छन् भन्ने कुराले देखाँउछ । त्यसैले बयस्कहरुले आँफ्नो ध्यान राख्नु महत्वपूर्ण हुन्छ । यसलाइ हवाइजहाजमा अक्सिजनको मास्क लगाउने जसरि बुझ्नुहोस्  –  तपाँइले अरुको हेरचाह गर्न सक्षम हुन आँफु स्यंमलाइ पहिले हेरचाह गर्रनुपर्छ । 

तनावपूर्ण घटनापछि बालबालिकाले कस्तो प्रतिकृया गर्दछन् भनेर तल केहि उदाहरणहरु दिइएका छन् ।  

प्रतिकृयाहरु: नवजात शिशु देखि ५ वर्ष सम्मका शिशुहरू – केहि सामान्य प्रतिकृयाहरु:

• पहिले जस्तो औंला चुस्ने बानिमा फर्किने
• ओछ्यान भिजाउने वा अध्यारोमा डराउने 
• निदाउन नसक्ने वा रातिमा डराउने 
• खानाखाने तरिकामा वा बानीमा परिवर्तन 
• आँफुबाट छुटाउन समस्या, एक्लै बस्न नमान्ने 
• सानो कुरामा झस्किने, आत्तिने वा धेरै चकचक गर्ने
• चुनौतीपूर्ण व्यवहारहरु 
• परिचित व्यक्तिहरु वा सामानहरुसँग छुट्न नमान्ने 
• असुरक्षित महसुस गर्ने वा फेरि त्यस्तै घटना हुन्छ भनेर डराउने 
• नयाँ सीप, व्यहोरा वा आत्म-हेरविचार व्यवहार भूल्ने 
• डराएको अनुहार बनाउने 
• रुने, चिडाउने वा चिच्चाउने

प्रतिकृयाहरु: ६ वर्ष देखि ११ वर्ष सम्मका बालबालिकाहरू – उनिहरुले माथि दिइएका प्रतिकृया पनि देखाउन सक्दछन् र त्यसका साथसाथै: 

• सजिलै निराश, चिन्तित, बदमास र आक्रामक बन्ने 
• झगडा सुरुगर्ने 
• क्रोध प्रदर्शन गर्ने 
• चुप लाग्ने र परिवार तथा साथिभाइबाट एक्लिने 
• आत्मग्लानि महसुस गर्ने 
• भावनात्मक रुपमा केहि महसुस नगर्ने 
• आधारहीन शारीरिक समस्या को गुनासो गर्ने 
• कम उमेरको बच्चा जस्तो व्यबहार गर्ने 
• सानो कुरालाइ ठुलो बनाउने वा उदण्ड व्यबहार देखाउने
• ध्यान दिन, सुन्न र सम्झन नसक्ने 
• बिधालयमा दिएको कार्यहरु राम्ररी नगर्ने 

प्रतिकृयाहरु: १२ देखि १८ वर्ष सम्मका बालबालिकाहरू – उनिहरुले माथि दिइएका प्रतिकृया पनि देखाउन सक्दछन् र त्यसका साथसाथै:

• घटनाको बारेमा वा घटनाको बेला आँफुले धेरै गर्न सकिन भनेर आत्मग्लानि महसुस गर्ने 
• निरास बन्ने 
• बढि सक्रिय बन्ने
• परिवार र/वा उमेर समुहबाट आँफुलाइ एक्ल्याउने 
• घटेको घटनाको बारेमा कुराकानि गर्न नरुचाउने 
• घटनाको यादहरु एवं डरलाग्दो सपनाहरु देख्ने र सुत्न नसक्ने 
• आँफ्नो हेरचाह गर्न कम गर्दै लाने 
• बढि/कम खाने 
• बिधालय वा काममा गाह्रो महसुस गर्ने 
• पारिवार र साथिभाइसँगको सम्वन्धमा सङ्घर्ष 
• असामाजिक व्यबहार प्रस्तुत गर्ने (जस्तै अनादर गर्ने वा विनाशकारी हुने)  
• जोखिम मोल्ने वा खतरनाक व्यवहार देखाउने

प्रतिकृयाहरु: १८ देखि २५ वर्ष उमेरसमुहहरू –माथि दिइएका साथसाथै अन्य प्रतिकृयाहरु:

• प्रियजनहरूलाई लागेको चोट र सम्पत्ति नोक्सान भएकोमा गहन जिम्मेवारी महसुस गर्ने
• काम र पढाइको प्रतिबद्धताले बढि तनाब महसुस गर्ने 
• पहिलेको दैनिकिमा जान र पहिले 'सामान्य' लाग्ने कार्य को व्यवस्थापन गर्न कठिनाई हुने
• आलस्य वा केहि गर्न जोश नहुने
• स्वतन्त्रता वा गोपनीयता हराएकोमा क्रोध देखाउने वा झिँझो मान्ने
• आँफ्नो जीवनको उद्देश्यमा प्रश्न गर्ने
• काम, अध्ययन र सामाजिक मागहरूलाइ प्राथमिकता दिन/वा व्यवस्थापन गर्न कठिनाइ हुने

भर्खरका युवाहरुको आँफ्नो परिवार बाहेक अन्य सम्बन्धहरु पनि हुन्छन् जसलाइ उनिहरुले रेखदेख गर्नुपर्दछ । कोहि आँफै पनि अभिभावक भैसकेका हुन्छन् । उनिहरुको आर्थिक, कार्यलयको वा अन्य जिम्मेवारी पनि हुन सक्दछ । सम्पूर्ण बालबालिका र युवाहरु, जुनसुकै उमेरका किन नहुन्, उनिहरुलाइ अभिभावकले राम्रो र एकै हिसाबको उदाहरण प्रस्तुत गर्नु आवश्यक हुन्छ । बिशेषतः जीवन भङ्ग भएको बेलामा त झनै जरुरत पर्दछ ।  उनिहरुलाइ  यदि अतिरिक्त समर्थन आवश्यक छ भने कुराकानि गर्न आफ्नै उमेरसमुहका व्यक्तिहरु सम्पर्कमा छन् भन्ने सुनिश्चित गर्नुहोस् । 

मैले मेरा बालबालिकालाइ परिस्थितिको सामना गर्न कसरि सहयोग गर्न सक्छु? 

तनावपूर्ण घटना पछि अभिभावकहरुले आँफ्ना बालबालिकाहरुलाइ  परिस्थितिको सामना गर्न सहयोग गर्न चाहान्छन् । केहि सुझाबहरु यहाँ छन् ।   

के सहयोगी हुनसक्दछ:

• तपाँइले पहिले आँफ्नो हेरबिचार गर्रनुहोस् 
• उनिहरु के भन्न चाहान्छन् सुन्नुहोस् ।
• उनिहरुको प्रश्नको उत्तर दिनुहोस् । 
• बालबालिकालाइ के भएको हो भनेर जान्न सहयोग गर्नुहोस् ।
• इमानदार हुनुहोस्। तथ्यमा आधारित जानकारी दिनुहोस्, अफवाह वा आशा होइन ।  
• भविष्यबारे उनीहरूलाई आश्वस्त पार्नुहोस् ।
• बालबालिकाले परिस्थिति सामना गर्न सक्ने भइसकेपछि पहिले जस्तो घरायसि काम वा जिम्मेवारीमा लगाउनुहोस् ।
• नियमित दैनिकि बनाउनु होस् (सुत्न भन्दा अगाडि पढ्ने, खाना सँगै बसेर खाने, सँगै बसेर टिभी हेर्ने)
• खेल्न र रमाइलो गर्न प्रोत्साहन गर्नुहोस् ।
• परिवारका सदस्यहरु सँगै बस्न र एक अर्कासँग रमाइलो गर्न समय मिलाउनुहोस् ।
• हाँस्नुहोस् ।
• आँफ्नो भावना र बिचारहरु खुलेर व्यक्त गर्नुहोस् ।
• बालबालिकाले यसैपनि ति कुराहरु थाहा पाएका हुन्छन् । 
• परिवारमा भावनाहरु बाँड्न सक्ने वातावरण बनाउनुहोस् तर भावनात्मक रुपमा भारी हुने हिसाबले होइन ।
• बालबालिकालाइ रुन, तपाँइ वा घर वरिपरि बस्न, टाँसिन वा नजिक हुन दिनुहोस् ।
• उनिहरुलाइ धन्यबाद दिने वा प्रशंसा गर्ने गर्नुहोस् ।

के कम सहयोगि हुन सक्दछ:

• बालबालिकालाइ साहसी वा कठोर हुन मांग गर्नु 
• छिटै त्यो घटना भुल्न पर्दछ भन्ने आस राख्नु 
• उनिहरुले सक्नेभन्दा बढि जिम्मेवारी लिउन् भन्ने आस राख्नु 
• उनिहरुले भावना प्रदर्शन गरे भने रिसाउनु 
• उनिहरुको कुराहरु भन भनेर जबरजस्ती गर्नु वा व्यक्तिगत कुराहरुमा चासो दिनु 
• आँफुले गर्न सक्ने भन्दा बढि प्रतिज्ञा गर्नु 
• कुराहरुमा ठेडि लगाउनु – भावनाहरुलाइ भारी महसुस नगरि बालबालिका सामु व्यक्त गर्नुहोस् 
• मलाइ सबै ठिक छ भनेर बाहाना गर्नु